VoyForums
[ Show ]
Support VoyForums
[ Shrink ]
VoyForums Announcement: Programming and providing support for this service has been a labor of love since 1997. We are one of the few services online who values our users' privacy, and have never sold your information. We have even fought hard to defend your privacy in legal cases; however, we've done it with almost no financial support -- paying out of pocket to continue providing the service. Due to the issues imposed on us by advertisers, we also stopped hosting most ads on the forums many years ago. We hope you appreciate our efforts.

Show your support by donating any amount. (Note: We are still technically a for-profit company, so your contribution is not tax-deductible.) PayPal Acct: Feedback:

Donate to VoyForums (PayPal):

04/16/24 23:35:43 [ Login ] [ Main index ] [ Post a new message ] [ Search | Check update time | Archives: 1, 2, 3, [4], 5, 6, 7, 8, 9, 10 ]

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Date Posted: 07/31/01 21:56:15
Author: Abdireyim
Subject: Re: "Ä" ni "E" dep elishmu qa'idige uyghun
In reply to: Arslan 's message, "Re: "Ä" ni "E" dep elishmu qa'idige uyghun" on 07/31/01 21:55:20

Aldi bilen shuni eytishim kerek: Eger aldinqi maqalimda sizning konglingizge tekken sozler bolsa men sizdin epu soraymen.

Tordash Arslan, biz bu yerde qiliwatqan tirishchanlighimiz qandaq qilghan chaghda “Ä" ni “E" ge almashturush toghurluq. Meningche bu hemmimizge ayan hergizmu bir birimizni kopchilikke korsitish emes shundaqla biz birimizke azar berishmu emes. Bundaq jiddi hem keskin munazire jeryanida kishiler qarshi terepning mudasini toluq tegige yetelmeslik we kozligen mehsetke yetish jeryanidiki tayanghan asaslarning(nuhtining) ohshimaslighi sewebidin undaq-bundaq soz ibarilerde ketkuzup qoyishi iniq, chunki waqitning qislighi sewebidin biz adette inkaslarni tesla yazimiz bu jeryanda hechkim bir ishni mukemmel oyliyalmaydu shuning bilen teng yazghanlirimizni hech kimmu tehrirlimeydu bundaq sharait astida bir birimizning tilda ketkuzup qoyushlerni ching tutuwelip bir birige zerbe bersek bu toghra emes. Addi misal:

>>>Arslan wrote: Yene birsi, UIY we UKY bilen tonushi yoq bir Uighurgha "e" ni tashlap bersingiz choqum uni "eyiq" diki "e" dep oquydu, uni ergizmu "emgek" diki "e" dep oqumaydu. Andin "ä" ni korsetsingiz, u ya "bilmeymen" dep jawap beridu, ya "emgek" diki "e" dep asanla perez qilalaydu. Eger tilshunas bolsa derhallar dep berrelydu.>>>>

Eger shu Uyghur latin yezighidin sawadi bolghan Uyghur bolsa, siz eytqandek bolushi munkin? Bu sozingizdin barliq Uyghurlar latin herplirini tonuydu digen yekun chiqipqalidiken. Manga men sizning bu yerdiki ketturup qoyghan sozingizni bana qilip bir birimizni kemsitip yursek bolamdu? Men sizni mushunmdaq “teturluk" qilish barmu dep eyiplisem elwette bolmaydu, bundaq yekunlerni korsek tuzutup oqup ketsekla kupaye idi. Uni tartip chiqishning hajiti yoq.

Men sizning maqalingiz uchun yazghan inkasimda, men sizni kemsitidighan hech qandaq soz ibarilerni qilmidim. Peqetla sizning shu nuhta nezerlerge bilishimche ozemning koz qarishini qoydum. Lekin sizge hergizmu hujum qilmidim. Biraq siz meni uch qetim “tetur” dep supetlidingiz. Men hech qachan tilimgha almighan we oylapmu qoymighan ishlarni manga neqil kelturup(Mirsultan ependi toghurluq) “bundaq munazire qilishning nime paydisi dep" mendin soal sorapsiz, eslide bu soalni siz ozingizdin sorishingiz kerek idi. Bundaq neqil kelturush eqilgha muapiqmu? Bashqa mezmundiki sizning mehsidingizni ipadileydighan Mirsultan ependini eghizgha almaydighan nersini neqil keltursingiz bolmamti? Menmu sizdin soray “Sizning mehsidingiz zadi nime?”

Mening hatalighim bar disem sizning “peqet sap” digen ibaringizge diqqet qilmighanlighimdila. Lekin shundaqtimu mening yazghanlirimda sizge azar beridighan soz ibarilerni ishletkinim yoq hem hech qachan azar bergimmu yoq. Eng eghir dep hesaplighanda men peqetla sizge “Bu natoghra yekun. Undaq gep yoq," digen.

Tilshunasliq sap bolamdu sap bolmamdu nime bolishidin qetti nezer u choqum til yeziq uchun hizmet qilishi kerek, tilshunasliqningmu ahirqi mehsidi shu. Hech qachan aldi bilen tilshunasliq ilmi peyda bolup andin til peyda bolghan emes, tilshunasliq bolsa shu bar bolghan tilni(tillarni) tettqiq qilish arqiliq shu tillardiki qanuniyetlerni yighip we ilmiliqta yukseldurup andin tilshunasliq ilmi barliqqa kelgen. Dimek qandaqla bolmisun, tilshunasliq emiliyettin ayrilalmaydu. Eger ayrilsa u bir quruq sep-sete bolup qalidu.

Biz del mushu idiyeni tutup turup “ä” ni “e” bilen ipadilisimu bolamdu bolmamdu? Tilshunasliqqa uyghunmu uyghun emesmu? dep munazire qilmaqtimiz we bashqa tillardin bu ish toghurluq misallarni izdep, ahirida “e” ni “ä” ning ornigha ishletsek bolidu hem tilshunasliq qa’idilerge uyghun digen yekun chiqirishqa tirishiwatimiz mening bu yerde asasliq tayinidighan nuhtap kop hallarda siz eytqan “sap tilshunashliq” bolmastin belki emiliyettur, emiliyettin “ä” ni “e” qilip ishletse bolidu dep misallarni tapishqa tirishtim manga bu mening assasi chiqish nuhtam. “Sap tilshunasliq” nuhta nezerlirini bilmeydikenmen. Lekin shu iniq bolishi kerek hech qachan men “ä” ni “e"(emgek) ning ornigha ishlitishni tilshunasliqta hata diginim yoq.

<< Abdiriyim-:"Eng ilmi " dep yekun chiqirish toghra emes. Bundaq bolsa bashqa tallashlar ilmi emes digen yekun chiqip qalidu.
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

Men bu yerde sizning “peqet sap" digen ibaringizge diqqet qilmaptimen, kechurung.
Biraq towendiki yekun kallamdi otmidi, “Sap tilshunasliq ilmide peqetla “ä” ni “emgek” diki /e/ tawushigha ishlitishni “eng ilmi" digen yekunni kordingizmu yaki bolmisa bu ozingizning yekunimu? Bu toghurluq meni aydinglashtursingiz yahshi bolatti. Bundaq keskin yekunler “sap tilshunasliqta” barmidu buni kopchilikke uhtursaq yahshi bollatti.

>>> Arslan wrote: ....Eger men "Peqet Uighurlarning ichidiki ademlerni oylashqanda, Mir Sultan eng ataqliq tilshunas" disem, siz qopup "Undaqta chetellik tilshunaslar Mir-sultangha yetmeydikende" -dep teturluk qilsingiz bolamdu?! Bundaq manuazire qilishning nime paydisi?!>>>

Bu yahshi neqil bolmaptu. Bu yerge bashqa kishilerni tartip kirishning nime munasiweti bar. Egerde siz “Peqet Uighurlarning ichidiki ademlerni oylashqanda, Mir Sultan eng ataqliq tilshunas" digen teghdirdimu belkim bashqilar aldi bilen chet’ellikni oylashmastin belki Uyghurlarning ichidikila bashqa eng ataghliqlarni oylisa qandaq qilimiz? Belkim beziler Mir Sultan akimizni Uyghurlarning ichidiki eng ataghliq dise, yene beziler bashqa tilshunasni eng ataghliq diyishi mumkin. Buninggha bir nime diyelmeymiz. Bu yahshi neqil emes, selbi tesir beridighan neqil bolup qaptu. Buni yazghan chaghda yahshiraq oylishingiz kerek idi.

>>>>Arslan wrote: Tilshuasliq ilmiy bashqa penge ohshimaydu, uningdiki "eng imiy" dep qaralghan nerse emiliy ishlitiwatqan tilimizda ekis etishi natayin.>>>>

Bu yerde ozingizning soaligha ozingiz jawap beripsiz. Dimek “Tilshuasliq ilmi" de tilshunasliq yenila emiliyetke beqishi kerek. Chunki emiliyetlerdin tilshunasliq ilmidiki shu qa'ide qanuniyetler yekunlengen. Kop hallarda bu qanuniyetler omumi yuzluq qanuniyet bolmastin belki ayrim ayrim tillardiki qanuniyettur. Bir tildiki qanuniyetler yene bir tilgha mas kelmeydu. Bezi hallarda shu tilning tallishining ozila shu tilda qanuniyet bolup shekillinishi mumkin. Undaq iken biz yenila ayrim ehwallarda emiliyetni bekirek chiqish nuhtisi qilishimiz kerek, belkim bir hesapta bizning tallishimiz kelguside tilshunasliqtiki qa'ide bolishimu qiyastin yiraq emes. Eger hedisila "sap tilshunasliqqa" esiliwalsaq, ishlirimiz yurushishi tezke tohtishi munkin.

>>>>Arslan wrote: Yeni "ä" ni ishletsek til-aldi, we til-keyni tawushlar birdeklikke ige bolidu dimekchi. Eger siz bu yekunni hata dimekchi bolsingiz, peqet tilshunasliq bilimgiz bilenla inkar qilalayysiz. Bu yerde "ä" bi ishletmigen milletlerning yezighi ilmiy emesken-de dep teturliq qilsingiz bolmaydu.>>>

Men bu yerde “ä" ni ishletse ilmi emes diginim yoq, hech qachan tilshunasliqta bu ilmiliq emes diginim yoq. Aldinqi maqalirim buni yahshi ispatlaydu. Mening diginim ilmi bolsa ilmi bolsun uni ishletmisekla bolidighu, qa'idigha uyghun bolghan bashqa herpni ishletsek bolidighi didim.

>>>> Sizning "tilshunasliq jeettinmu e ni ishlitish eng toghra" diginingiz putunley hata, buni ishkim etirap qilmaydu, bolupmu tilshunaslar bu yekuningizni asanla aghdurup tashliyalaydu.>>>>

Men bundaq “eng toghra" digen yekunni hech qachan chiqarghinim yoq. Mening diginimni munazirining timisila ispatlaydu yeni “""Ä" ni "E" dep elishmu qa'idige uyghun" didim. Bundaq men dimigen sozler bilen kishige redeye berishning nime hajiti?

Qisqisi bizning bu yerdiki tirishchanlighimizning mehsidi peqetla bir u bolsa Ä ni E dep elish. Bu toghurluq mutleq kop kishiler bir pikirge keldi we keliwatidu. Bu ish aldida bashqa ishlar bolsa hech nersige erzimeydu. Shuning uchun munazire jeryanida uqushasliq bolsa, uqushmasliqni aydinglashturuwalghandin keyin andin birnime diyish kerek, hergizmu artuqche kishige azar bermeslik lazim mushundaq bolghan chaghdila andin munazirilar saghlam bolidu we kozligen mehsidimizge yeteleymiz.

Bu uzungha sozulghan hem keskin munazire jeryanida undaq-bundaq ehwallar korulmeydu digilimu bolmaydu. Bundaq ehwallar chiqishi iniq hem tebii ehwal. Otkenki yeziq munazirida yeni 2000.yili Dekabirda bu ishlar korungen biz bularni nahayiti ilmiliq bilen hel qilip tordashlar ara chushunush hel qilghan we mol tejirbilerni ige bolghan iduq. Shuning uchun bu qetim undaq ishlar anche korulmidi.

Yene tekitleymen: men sizge azar berishni halimaymen we bashqilardin azar elishnimu halimaymen. Eger bu maqalidiki sozlerni konglingizge elip yene uqushmasliq sadir bolsa manga email yezing, hergizmu bu yerde “chawimizni chitqa yaymayli" bashqilargha yahshi tesir bolmaydu. Uqushmasliq korulse, oz arala yeng ichidila hel qilayli, bolmisa munazirler bashqa temigha yotkilip ketidu.

Mening emailim: rey_u@hotmail.com
Waqit：2001-07-16.00:02:52　

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Replies:

Forum timezone: GMT+2
VF Version: 3.00b, ConfDB:
Before posting please read our privacy policy.
VoyForums(tm) is a Free Service from Voyager Info-Systems.
Copyright © 1998-2019 Voyager Info-Systems. All Rights Reserved.