VoyForums
[ Show ]
Support VoyForums
[ Shrink ]
VoyForums Announcement: Programming and providing support for this service has been a labor of love since 1997. We are one of the few services online who values our users' privacy, and have never sold your information. We have even fought hard to defend your privacy in legal cases; however, we've done it with almost no financial support -- paying out of pocket to continue providing the service. Due to the issues imposed on us by advertisers, we also stopped hosting most ads on the forums many years ago. We hope you appreciate our efforts.

Show your support by donating any amount. (Note: We are still technically a for-profit company, so your contribution is not tax-deductible.) PayPal Acct: Feedback:

Donate to VoyForums (PayPal):

04/25/24 09:50:50 [ Login ] [ Main index ] [ Post a new message ] [ Search | Check update time | Archives: 1, 2, 3, 4, 5, 6, [7], 8, 9, 10 ]

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Date Posted: 07/12/01 21:23:06
Author: Erkin.ABLIMIT
Subject: Yeziq islahati toghrisida

From: "Erkin.ABLIMIT"
Date: Sun Dec 17, 2000 7:36 am
Subject: Yeziq islahati toghrisida


Essalamueleykum Eziz Qerindaxlar :
Yaz kunliri hizmitim aldirax, kuz kelgendin beri idaridiki ixlar we xehsi
ixlirim bilen bolup ketip het yazalmidim, kecurgeysiler.
14-dekabir kuni Xijiang Univeristetida ecilghan yighinda Uyghur yengi
yeziqi deslepki qedemde bekitiliptu. Bu nahayiti yahxi ix .
Jahan ehli heqiqeten tereqqi qildi, buni hemmimiz korup turuptuq . Muxundaq
peytte cegra ceklimisi bolmighan internet digen yengi xey'i bizni yeziq
islahati qilixqa mejbur qiliwatidu.
Millitimizning tereqqiyati we kelicigimiz bolghan yax-osmurler ucun yeziq
mesilimizni muwapiq hel qilip jahan tereqqiyatigha maslaxmisaq bolmaydighan
yerge kelip qaldi.
Yeqindin beri kesp igiliri we tordax dostlar nahayiti yahxi pikir we
tekliplerni otturigha qoydi .
Millet digen nime digen mesile toghruluq bu yerde men demisemmu hemmeylen
obdan bilse kerek.
Aldi bilen til. Bu bizni baxqilardin perqlendurup turidighan intayin muhim
belge. Uni birersi asanliqce ozgertiwetelmeydu.
Henzuce ugunux ,,,,palani tilni ugunux ucun bizning yeziqimiz baxqilar
teripidin belgilep berilse, bu yahxi ehwal emes ! Cunki bizning kongul
boluwatqinimiz Uyghur tili we Uyghur tili ucun hizmet qilidighan Uyghur
yeziqidin ibaret.
Biz hazirghice ixlitip keliwatqan Uyghur kona yeziqini bir mezgil yaki uzaq
bir mezgil dawamliq ixlitiximiz , taxliwetmeslikimiz lazim. Cunki uning
bilen bizning ejdadlirimiz nurghunlighan munewer eserlerni, ozining uzaq
tarihi jeryanda yekunligen tejribe-sawaqlirini , bizning tarihimizni ,
medeniyitimizni jahan ehlige tohpe supitide qaldurup ketken, hazirmu
qolliniliwatidu.derslik kitablarmu exu yeziqta yezilghan.
Dolet ici we sirtida uyghurce yeziq (kona yeziq) ta yezilghan tarih, roman,
derslik kitab, qatarliqlar tumenlep mewjud . Ularning hemmisini
yengiyeziqcilaxturup , qaytidin nexir qilixqa intayin kop adem kuci we
iqtisad ketidu, uni hokumitimiz merdlik bilen tezla ciqirip berermu? Kepez
terix bilen bexini qaxlighini waqit ciqiralmaywatqan 80% shslini
igelleydighan dehqanlirimiz yengi yeziqni qisqa waqit icide uginiwalalarmu ?
Bu matiriyallarning sani heqiqeten kop. Eger biraqla yengi yeziqqa poyiz
bilenla kocidighan bolsaq, bu qimmetlik medeniy bayliqimiz ehlet
sanduqlirigha taxliwetilidu, birer xamal ciqip qalsa medeniyet inqilabi
mezgilidikige ohxax koyduruwetilidu, ix qilip bizge yahxiliq bolmaydu.
Hayatning acciq-soghuqlirini muxu ziminda tetip baqqan pexqedem
ziyalilirimiz we mehnetkex helqimizning pikirlirige, nesihetlirige estahidil
qulaq seliximiz zorur dep qaraymen. Biz yahxi zamanda osup yetilduq, hec
bolmighanda urux kormiduq, halas.
Yengi yeziqnimu birlikke kelturup ixlitix kerek, ixletmisek bolmaydu,
dunyaning arqisida qalimiz.
14-dekabir kuni Xinjiang Univeristetide bekitilgen UKY (Uyghur Kompiyuter
Yeziqi) yahxi bekitiliptu, Nemisce font bilen hem oqughili hem yazghili
bolidiken. Hazirqi kompiyuterlarda bu fontlar tamamen mewjud, ghem
qilmisaqmu bolghudek. Lekin ZH, CH, SH ni korup konglum azraq yerim
bolqaldi. Cunki bu henzu tili ucun hizmet qilidighan yeziq emes idi.
Henzu tili digenni hazir baxlan'ghuc mektepning 3-yilliqidin baxlap
ugitidu, cunki u digen dolet tili, heckim qecip qutulalmaydu, az digende 7
yil, eger toluq ottura mekteptimu oqusa 10 yil uginidu digen gep, 10
yilghice henzu tilidin ibaret bu asasliq dersni (tilni) qaysi bir qoy goxi
yeydighan saghlam uyghur balisi uginelmey qalar? Pinyin digenni 3-siniptila
uginidighan tursa ! Buningdin ghem qilmisaqmu bolar .
Meningce turkce fontni ixletken bolsaq tehimu yahxi bolatti, Cunki turce
font bilenhazirqi zaman Uyghur tilini bimalal ipadiligili, halighan
kompiyuterda hetlerni oqughili we kirguzgili (yazghili) bolidu. Bundaq
bolghanda font izdep yuruxningmu hajiti yoq, ahalisi 200 milyon'yetidighan
turkiy milletler yazghan maqalilarni, kitablarni, oqughili bolidu, Uyghurlar
yazghan eserlerni baxqa Turk helqlermu oquyalaydu we cuxineleydu, bu
medeniyet almaxturuxqa paydiliq bolup , bizning talax-tartixlirimizmu
tugeydu. Henzude we baxqa tillarni ugunixkimu putlaxmaydu.
Turkce font digen herqandaq windowsta bar, u kompiyuterning ana tili
bolghan en'giliz tili bilenmu uruxup qalmaydu, yahxi otidu.
Yene bir gep, Millet-- Til--Yeziq--Bilim-- Medeniyet digenlerni toghra
cuxinix we toghra istimal qilix lazim.
Cunki , til digen bilim elixtiki bir waste, u bilimning ozi emes .
Zhongguoda Uyghur hidi kelip turidighan Uyghur yeziqini yoq qiliwetixke
bolaydu, U millitimizning muhim belgilirining biri, helqimizning
musulmanliqinimu untup qalmasliqimiz kerek , uni saqlap qalghan asasta,
yax-osmurlerge yengi yeziqni texwiq qiliximiz we ugutiximiz lazim.Bu qiyin
mesile emes .
Kona yeziqta oqughanlar bilim alalmaydu, palani tilni uginelmeydu diyix
sarangliq bolsa kerek . Bizning dunyagha mexhur medeniy muraslirimizni kona
yeziqta oqughan ejdadlirimiz yazghan, we kona yeziq bilen yazghan. Ana
tilida (hazirghice kona yeziqta) oqughanlar we oquwatqanlar millitimizning
asasi nopusini igelligen bolup , ular istihiyilik halda milliy en'eniwi
terbiyege ige bolidu, helq yighlisa yighlaydighan , kulse kulidighan,
ixqilip melum etiqad bilen yaxaydighan insan bolup terbiyilinidu .
Turkiyide Mustapa Kamal oz waqtida yeziq islahati elip berip kona yeziqni
biraqla emeldin qaldurghan iken, bizning uninggha ohxaxliq tereplirimizmu
bar, lekin, ohximaydighan tereplirimizmu bar, cunki biz yawropagha ance
yeqin emes (cahcaq !), buni hemmeylen bilimiz.
erkin-ks@m...
qarahanlar@y...
http://www5a.biglobe.ne.jp/~erkin/
Tel: 0998-2823156
0998-2550787 (Home)
Fax: +86-998-2823156

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]
Forum timezone: GMT+2
VF Version: 3.00b, ConfDB:
Before posting please read our privacy policy.
VoyForums(tm) is a Free Service from Voyager Info-Systems.
Copyright © 1998-2019 Voyager Info-Systems. All Rights Reserved.