VoyForums
[ Show ]
Support VoyForums
[ Shrink ]
VoyForums Announcement: Programming and providing support for this service has been a labor of love since 1997. We are one of the few services online who values our users' privacy, and have never sold your information. We have even fought hard to defend your privacy in legal cases; however, we've done it with almost no financial support -- paying out of pocket to continue providing the service. Due to the issues imposed on us by advertisers, we also stopped hosting most ads on the forums many years ago. We hope you appreciate our efforts.

Show your support by donating any amount. (Note: We are still technically a for-profit company, so your contribution is not tax-deductible.) PayPal Acct: Feedback:

Donate to VoyForums (PayPal):

04/25/24 08:29:17 [ Login ] [ Main index ] [ Post a new message ] [ Search | Check update time | Archives: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, [8], 9, 10 ]

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Date Posted: 07/12/01 20:30:33
Author: Ap Qilam
Subject: Re: Uyghur Internet Yeziqi
In reply to: muhammet 's message, "Uyghur Internet Yeziqi" on 07/12/01 20:29:36

From: Ap Qilam
Date: Sat Oct 14, 2000 11:32 pm
Subject: Re: Uyghur Internet Yeziqi


Dostum Muhammed Ependi & we baxqa dostlar:

Men siz digen materiallar(Til we terjimidin baxqa)gha
tapalighinim boyice qarap ciqtim. Maqalingiznimu
oqudum. Uqumlarning, otturigha qoyghan
idiyeliringizning kop qismining ilmiy ikenlikigae
qayil boldum. Bolupmu siz qatarliq bir top kixining
UIY gha xunce kongul bolgini, uni omumlaxturux ixini
oz iximiz dep korgininglardin tolimu tesirlandim.
Mening mehsidimningmu siler bilen ohxax ikenlikini
aldi bilen tekitlep qoymaqcimen. Men peqet bu UIY din
ibaret ixning kem-kutisiz bolixini, menggu bir yahxi
olcem bolup qelixini umut qilimen. Mening bu ixqa
xunce kucep muamile qilixim siz digen desplepki 150..
kixining emgigini hormetlex, ularning "Omumlaxturux"
pilanini qollax ikenliki halas. Men yene tekitleyki,
islah qilinghandin kiyinki UIY ning ismi yenila UIY
bolidu. Men ozgertix tekliwini berginim uqun "Ijatkar"
bolghum yoq.

Emdi gipimizge kelsek:

1) UIY we xuninggha ohxax latin heripliri bilaen
Uighur tilini ipadilex mesilisi yeqinqi birnecce yil
din biri, bolupmu "kixiler turmuximizning
Compyutergha cemberces baghlanghinini bilgendin
kiyinla andin otturgha" ciqti. Eger nowettiki weziyet
80-yillarning baxlirida xundaq bolghan bolsa, belkim
hetta kixiler Uighur Kona yezikhini Eslige Kelturmigen
bolatti. Bugunki kunda "Komyuter" bizning uighur kona
yeziqimizni huddi latin yeziqliridek bir terep
qiliwetken bolsa UIY ning otturigha ciqix ehmiyitimu
bolmayti. Dimek UIY we xu hil lahhiyelerning otturigha
ciqixida "KOMPYUTER" eng cong rol oynighan turuqluq
biz bu hil yeziqni oylaxqanda: Uighur til-yeziqlirigha
ait Kitap-zornallarnila oqup "KOMPYUTER" yeziq kodigha
ait kitaplarni oqumisaq yaki uningdiki pirinsiplargha
pisent qilmisaq hataliximizmu qandaq?
---
Burunqi DOS mexghulat sistemisi sewiyisidiki mexghulat
sistemilirida (Mac OSning burunqisi, OS/2, Unix....)
256 herip ucun urun barti. uning aldinqi 127 ornigha
omumen Englizce kunupka tahtisidiki herip-belgiler
orunlaxturulghan. Otturdiki 32 orungha komputerni
kontrol qilix codliri orunlaxturulup, qalghan urunlar
Dunyadiki baxqa milletlerning yeziqlirini urunlaxturux
ucun qaldurulghan. Dimek dunyadiki baxqa yeziqlarning
hemmisi(Nemis,Ispan, Fransuz,Erep, Henzu,
yapon...tilliri) muxu urunlargha orunlaxturulghan. Bu
yerdin Englizce yeziqning Latin yeziqliri arisidiki
ornini koruxke bolidu. Bu sistemilarda Englizcini
biwaste ixletkili bolsa, baxqa latin yeziqlirini
ixletmekqi boghanda mesghulat sistemilirigha melum
seplexlerni elip barghandin kiiyin andin ixletkili
bolatti. Yeqinqi mezigillerde(emiliyette
baxlanghinigha on necce yil boldi) Unicode we ISO
10646 larning otturigha ciqixi bilen dunyadiki
yeziqlargha ohxax orun berix, code ornini 256*256
qilix bikitilgen bolsimu, kompuyter mesulatliri
bolupmu yumxaq materiallar(ditallar?) eng pul tapqili
bolidighan yeziqlarni aldi bilen oylixiwatidu.
kompyuterni Amerika jahhangirliki eng burun
ixligenliki, Kirminiy jilghisining Amerikida
bolghnaliqi we ucur bazirinng Amirikida eng cong
bolghanliqi seweplik, Engliz yeziqi ucur
mehsulatlirida ozining eng imtiyazliq ornini
saqlawatidu. baxqa yeziqlar undin kiyin oylixilidu
yaki menggu oylixilmasliqi mumkin. Muxu noqtidin
alghanda biz ixletmekci bolghan heriplerning hemmisi
Englizce 26 hheripning icidin ciqsa bu bizge qolayliq
bolmamdu? Eger undaq bolmighanda biz menggu kona
kespimiz "Uighurcilaxturux" din qutulalmay awarae
bolimiz. Dunyada Uighurlar ozige cuxluq ewzelliki bar
Macintosh, SGI, Sun tipidiki compyuterlarni ixlitix
mumkincilikinimu estin ciqirip qoymayli(ular
Windowsdin baxqa Mexghulat sistemisi we yumxaq
materilalerni ixlitidu).

Xinjiangning Compyuterciliqi 20 yilliq tarihni oz
bexidn otkuzdi. Nurghun iqtidarliq kixiler ozining
yurek qenini Uighur kompyuterciliq ixlirigha serip
qildi. Hazirghice bolghan uyghur Compyuterciliqning
tereqqiyati enu xu bir top kixining emgigi ikenlikini
biz hemmimiz bilimiz. Professor Hoxur Islamning
tetqiqat guruppisi, Til-yeziq komitidiki Abliz Yaqup
akimiz del muxularning wekilliri. Bizge pixxiq bolup
ketken "Uighur Kunupka tahtisining urunlaxturulixi",
"Aptomatik xekil tallax" digenlerning axular
wekillikidiki kixlerning emgigining netijisi. Epsuski
aldinqi 20 yilliq Uighur kompyuterciliqi "Uighur"
cilaxturux Emgiki bilen ceklendi. Dangliq Xinjiang
daxusining "Ucur bir terep qilix guruppisi" her bir
yilda bir necce uighurcilaxturulghan DOS yaki Windows
larni ixlex bilen helek boldi. Bizning xunce eqilliq
kixilimizning wakhti tugimes Uighurce mexghulat
sistemisi ixlex bilen otti. Emilyette xunce iqtidarliq
kixiler muxu tugimes ixni qilghandin kore, baxqa
ixlarni qilghan bolsa bizning dunyagha yuzliniximiz,
ucurda tereqqi qiliximiz buningdin kop tiz bolghan
bolatti. Bizning Dr. Paltashev, Dr. Dilxat Hewzulla,
Dr. Gayret qatarliq kixilirimiz Compyuterning baxqa
sahhesidimu parlaq netijilerni yaritip Uighur
Compyuterxunaslirining "Uighurcilaxturux
toqumiciliqi"din baxqa ixlarni qilalaydighanliqini,
belki baxqilardinmu yahxi qilalaydighanliqini
ispatlimidimu?

Biz nimixqa yengice omumlaxturmaqci bolghan bu yeziqta
xaritimiz bar turup englizcida bar heriplerni
ixlaetmaey, bu hil "uighurcilaxturux" hizmitini
ozimizge yuk qilmaqci bolimiz?

2)Compyuterda programmilar tuzulse birge-bir mas kelix
munsiwiti yaki kopke-bir mas kelix munasiwiti eng
qolay we asan bolidu. birsi-kopke mas kelse u caqda ix
murekkeplixidu, muwapiq asas bolmighanda birdin-kopke
mas kelixni ixkha axurux mumkin bolmaydu. (Bu yerde
mening kop gep qiliximni hajiti yoq, bu mening
kespim.) Xunga Uighur kona yeziqi bilen UIY arisida
almaxturux elip barghanda mesile tughulidu.
Omumlaxturup bolalmawatqan Uighur imlaciliqigha ekis
tesiri berixi mumkin (buningha yahxisi tilsunaslar bir
nime disun.)

Yighip eyitqanda, men yuqarqi noqtilardin:
UIY islah qilinixi zurur dep qaraymen. uningda:

1) o, we u lerda Englizcida bolmighan "Umlaut??"
digenler ixlitilmesliki kirek. hemme ademning
"xaraiti" bar nersini ixlitix kirek.

******
Artuq bolsimu men silerge hikayini dey:
Aldinqi yili ozining Doctorluq dissirtatsiyiside
Compyuter resim ucurlirini bir terep qilix boyice heli
cong idiyige wekillik qilip kucluk tesir qozghighan,
Compyuter Graphixunasliqi boyice Missisipi Xitat
Universitida Professorliq qiliwatqan Germaniyilik Dr.
Joerg Meyer ependi, Nimislarning millet ghorurini
alahide tekitleydighan bir kixi. Uning yataq oyi,
maxinisi, hetta yancuqi kompyuter bilen qorallanghan.
Uning oz ismidiki "oe" ning ornigha ustige ikki cikit
qoyulghan heripni yezixi bizning herqandaq birsimizdin
ongay. Birakh u ismini ikkilenmey Joerg Meyer dep
yazidu. ozining tor betidimu xundaq. cunki u "xarait"
ucun awariciliq tepixni halimaydu.
***********


2)heripler Uighur Kona yeziqi bilen birge-bir mas
kilixi kirek. yeni meyli qandaq ipadilensun(qoxma
heripler bolsimu bolidu) UIY dimu 32 herip toluq
bolixi kirek.

3)tawuxlarni konkiritni qaysi herp bilen ipadilexte
meningce baxqa mesile yoq. adetlengen boyice bolsa
boldi.
-----------------------

Men hazirghice ilmiylik noqtisidin oz koz-qaraxlirimni
bayan qildim. dostlarning we UIY ning hormiti ucun
ixletken yeziqimda UIY ning hazirqi olcimige emel
qildim. qelimim ance yahxi bolmighacqa oz pikirlirimni
dostlargh ipadilex ucun nurghun qiynaldim. Belkim yene
hetimde eniq bolmighan ucurlar boluxi mumkin. Xundaq
bolsa dostlar manga het yazsa bolidu. Eger ilmiylik
nohtisidin munaziriler bolsa men uni qarxi alimen.
lekin bu mening muxu mezmundiki tunji hetim emes. UIY
ning kelgusi ucun mening umudimning jawapsiz qelixini
halimaymen.

Dostlar, yolimiz daghdam bolsun.

Apqilam

Eskertix: Mening qaraxlirim peqet ozemgila wekillik
qilidu. hetimdiki pakitlargha men mesul bolimen.
Idiyilerni baxqilar paydilansa we yaki kocurup ixlitip
nexiryatciliqta paydilansa bolidu.

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Replies:

Forum timezone: GMT+2
VF Version: 3.00b, ConfDB:
Before posting please read our privacy policy.
VoyForums(tm) is a Free Service from Voyager Info-Systems.
Copyright © 1998-2019 Voyager Info-Systems. All Rights Reserved.