VoyForums
[ Show ]
Support VoyForums
[ Shrink ]
VoyForums Announcement: Programming and providing support for this service has been a labor of love since 1997. We are one of the few services online who values our users' privacy, and have never sold your information. We have even fought hard to defend your privacy in legal cases; however, we've done it with almost no financial support -- paying out of pocket to continue providing the service. Due to the issues imposed on us by advertisers, we also stopped hosting most ads on the forums many years ago. We hope you appreciate our efforts.

Show your support by donating any amount. (Note: We are still technically a for-profit company, so your contribution is not tax-deductible.) PayPal Acct: Feedback:

Donate to VoyForums (PayPal):

04/26/24 04:25:00 [ Login ] [ Main index ] [ Post a new message ] [ Search | Check update time | Archives: 1, [2], 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 ]

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Date Posted: 08/23/01 17:19:08
Author: Abdireyim
Subject: Palwan'gha Yezilghan Xet

Hormetlik Dostlar we Tordashlar,

UKY munazirining ahirida, mening BBS din chekenishim toghra bolmidi. Nechche kundin beri men heli kop dostlarning mesajlirini tapshurup aldim, mehset bu BBS da ozemning UKY gha bolghan bir kishilik hessemni dawamliq qoshush mehset qilinghan. Ozem qayta oylunup, BBS da dawamliq munazirigha qatnishishni toghra dep qaridim. Gerche yeqindin buyan BBS da munazirida bolmighinim bilen, lekin shexshi hetler arqiliq ozemning idiyisini dawamliq tordashlar bilen ortaqlashturushqa tirishtim. Towendiki shexsi het alaqini tunugun, Palwangha yazghan. Bashqa dostlarghimu paydisi bolup qalar dep bu yerge qisturdum.

******************************************
Dilmurat qa: Siz otkende men (e,e,o,u) larni umlautsiz ishlitimen digen sozumge inkas qayturghan idingiz. Eslidiki sewepbim, "ë, é" hel bolmighandin keyin, shundaqla ozem e(yantu) ni qollighanlighim uchun (o,u) larni umlaut bilen yazsam "e(yantu)" ni yezishim kerek iken bu bash-bashtaqliq bolup qalmisun dep "eskertish" boyiche (o,u) larni umlautsiz ishlitimen digen idim, eslide men herqandaq nersini imla qa'idisi boyiche yezishni bek yaxshi korimen hem tirishimen. Men buningdin keyin (é,ö,ü) lar bilen munaziride bolimen, emaillarni shuning bilen yazimen hem betlirimni shuninggha ozgertimen. Men silernimu shundaq qilishinglarni shexsi dewet qilimen, bu toghra tallash hem ishenchilik(safe) tallashtur. Bu ish taki tilshunaslar "é" ni aghdurup tashliwetkenge qeder dawamlishidu. Ishinimen, bundaq bolushi ehtimalliqqa intayin yiraq. Chunki hemmimizge ayan, tilshuanslarning biri bolgahn Mirsultan aka buni qollighan we bashqa tilshunaslar bilen meslihet qilip beqishni tewsiye qilghan. Dimek é bolsa "ë" din ishenchilik.
******************************************************
Towendiki hettiki "e(yantu)" "é" ni, "o(yantu)" "ó" ni bilduridu.


Date: Tue, 14 Aug 2001 13:19:31
From: abdireyim@.........
Subject: "o(yantu)" ni "o(umlaut)" gha ozgertsingiz
To: palwanmaster@263.net
CC: yasean@263.net

Hormetlik Palwan,

Manga qaldurghan mesajni kordum. Manga kongul bolginingizge rehmet.

Bugun men nime uchun é,ö,ü [yeni e(yantu siziq), o(umlaut),u(umlaut)]. elishimiz toghurluq sizni qayil qilishqa tirishay.

UKY bolsa hazirghiche eng mukemmel bolghan yeziq. Meningche hazirqi mesile bolsa peqet "e(yantu yiziq)" tila qaldi. Eger mushi peti alsaq eng mukemmel dep qaraymen.

UKY bolsa hazirche ikkilemchi yeziq bolghini bilen kelgusige(30, 50 yil yaki 100 yildin keyin) eger mutleq kop Uyghurlar uni birdin bir yeziq dep tallap qelishini bir nime digili bolmaydu. U kelgisidiki ewlatlarning tallishigha baghliq yaki ular mengu teng barawer mangidu. Shuning uchun UKY bolsa undaq addila lahilinip qalghan yeziq emes, belki huddi tilshunaslirimiz eytqandek kelguside Uyghur yeziqi bolalaydighan yeziqlighinimu oylashqan. Shuning uchun UKY bolsa amal bar API(helqarali qa'ide), tilshunasliq, burun ishletken UYY hem guzelliklerni oylushup her jehetlerdiki inchike munasiwetlerni oylushup lahilengen yeziq. Shundaqla u yalghuz Xinjiangdiki Uyghurlar uchunla lahilengen yeziq bolmastin belki dunyadiki barliq Uyghurlar uchun lahilengen yeziqtur. Shuning uchun, bizning komputerda chiqmaydu dep "o(yantu siziq)" ni arlashturush muapiq emes, chunki u bolsa "u(umlaut)" bilen mas kelmeydu, shundaqla eng muhimi "o(yantu siziq)" ning API(helqara) diki oqulushi shu tawushning Uyghur tilidiki oqulushigha mas kelishi natayin. "o(umlaut)" bolsa Uyghur tilidiki "o(odek)"gha mas kelidu, shundaqla u biz ishletken UYY diki "o(belide umlauti bar)" gha eng yeqin[ oz wahtida beligha umlaut qoyushtiki sewep yazmiche yazghanda asan bolsun dep shundaq lahilengen, chunki shu chaghlarda keghezge yezish muhim orunda turatti]. "o(umlaut)" ning henzuche sestimilarda chiqmaydu dep "o(yantu)" gha ozgertish muapiq emes, bu tuptin yuqarda sheyilep otken API, tilshunasliq we guzellik digendek ishlargha zidiyet, shundaqla tar menada bolup qalidu, dunyadiki barliq Uyghurlarni oylighan chaghdimu "o(yantu)" ni tallash muapiq emes.

Emdi "e(yantu), e(umlaut)" gha kelsek bular alahide ehwal yeni bu herpler bizge natunush. Shundaqla biz mumkin bar sharaitta API, tilshunasliq, qolayliq we guzelliklerning munasiwetini yaxshi hel qilip tallisaqla bolidu.

1. "e(yantu)" ning API(helqaraliq oqulushi).
Mening BBS da bergen misalimdin kordingiz, uning kop hallardiki oqulushi Uyghurchidiki oqulushigha eng yeqin shundaqla kop halda uzuk tawushlar bilen yanmu yan kelidu bu Uyghur tilidiki "e(eyiq)" ning ehwalida oxshash. uning /ei/ dep oqulushi bolsa kam uchuraydu. Yene kelip /ei/ dep oqulushining ozidila /e/ digen tawush bar. "e(umlaut)" bolsa API da Uyghur tilidiki "emgek" diki /e/ yeqin oqulidu huddi Waris digendek /er/, [ uning ustige "ë" bolsa ikkilemchi herp huddi "ï" dek yeni "é" din kelip chiqqan] . Yene kelip u herpning Ros tilidiki oqulshi bolsa /yo/ bu /ei/ dep oqulushtinmu intayin yiraq. Chunki /yo/ da /e/ digen emilmitimu yoq.
Shuning uchun "e(yantu)" tallash eng muapiq. "e(yantu)" ning ayrim ehwallarda /ei/ dep oqulushidin qorqsaq eqilgha muapiq emes, chunki "a" ningmu Englishchide /ei/ dep oqulushini hemmimiz bilimiz.

2. Tilshunasliqta:

"e(eyiq)" ni "o(umlaut),u(umlaut)" lar bilen oxshash yezish yeni "e(umlaut)" qaydigha chushmeydu, sozuq tawushlar ara mujumellikni kelturup chiqiridu.
chunki "e(eyiq) bilen "o(umlaut),u(umlaut)" bir ailide emes. Qarisigha "guzellik" dep bashqa mumkinchiliq bar sharaitta "e(umlaut)" ni tallash eqilgha muapiq emes, yene kelip Mirsultan akimiz digendek bundaq herp muapiq emes. Tilshunaslarning oylaydighini bolsa towendikidek:

Til-keyni: a,o,u
Til-aldi: e,o(umlaut),u(umlaut)
Til-ara: e(yantu), i

Towendikidek bolsa mujumel bolidu.

Til-keyni: a,o,u
Til-aldi: e,o(umlaut),u(umlaut)
Til-ara: e(umlaut), i

Guzellikdigenni oxshash tiptiki herplerge ishlitish kerek. Til-ara tawushlar bolghan "é,i" lar bolsa oz ara kiygen doppisigha qarap eng yeqin. Mana bu guzelliktur, qarisighila bashqa tiptiki tawushlar bilen arlashturup yeni [e(umlaut),o(umlaut),u(umlaut)]guzellik emes.

3. Qolayliq jehette bolsa elwette, e(yantu) e(umlaut) tin qolayliq, buni siz bekrek uqisiz.

4. Guzellikte bolsa:

Yuqurda sozligendek oz sepide guzellikni oylashsa Guzelliktur. Yeni Til-ara: "é, i"

Eger "e(eyiq)" diki "e" bolsa til-aldi sozuq tawush bolghan bolsa uni umlaut bilen yazsaq "o(umlaut),u(umlaut)" lar bilen bir septe guzel bolatti, epsuslinarlighi "e(eyiq)" bolsa til-aldi sozuq tawush emes. Shuning uchun u herpni bu sepke qoyushqa bolmaydu.


Yene:

"e(yantu)" ni alsaq "o(yantu),u(yantu)" larni alimiz dep qalidu diyish toghra emes, bu guruppilinish yenila tilshunasliqta toghra emes Bundaq bolsa yuqarqi gurupilinish prinsip jehette huddi "e(umlaut),o(umlaut),u(umlaut)" dek bolup qelip yenila til-aldi, til-keyni we til-ara sozuq tawushlarda mujumellik chiqiridu. Shuning uchun bundaq yeni "e(yantu),o(yantu),u(yantu)" ni asanla inkar qilalaymiz. Yeni kelip(kop sozlidim) "o(yantu),u(yantu)" ning oqulushi Uyghur tilidiki "o(odek), u(uzum)" gha mas kelishi natayin. Yene kelip bular bizge natunush herpler. Biz amal bar ozimizning en'enisige yeni UYY(Uyghur Yengi YEziqi) gha azdin-koptur bolsimu warisliq qilishimiz lazim. Bolmisa UKY ni omumlashturush ishi qeyingha toxtaydu.

Yuqarqilar sizni qayil qilalidimu, eger qayil qilalighan bolsam. Betingizdiki "o(yantu)" ni "o(umlaut)" qa ozgertip qoyung, qayil qilalmighan bolsam jawap qiling, dawamliq het yezip sizni qayil qilishqa tirishimen.

Palwan "o(yantu)" mesiliside yenila toghra bolmighan tallashni yaxturiwatisiz, esimde otkende siz "h" ni "w" qilip tallighan aqiwiti nime boldi( bu digenlik bu qetimmu hatalishisiz digenlik emes, hata chushunup qalmang yene). Uni hechkim qollimidi. Ishinimen, "o(yantu)" nimu kop ademler qollimaydu(shexsi pikir). Shundaqla tilshunaslar esla qollimaslighi mumkin(shexsi pikir). Shuning uchun,"o(umlaut)" Xinjiangdiki sistimilarda chiqmaydiken dep "o(yantu)" ni tallash, tar menidiki oylushush, undaqta kop Uyghurlarning oz meyliche ozige muapiq bolghan sestima orunlashturidighan ozining shexsi komputerliri menggu bolalmamdu? Elwette jemiyetning tereqi qilishigha egiship, komputer Uyghurlarghimu omumi yuzluk omumlishidu, buninggha ishishinimiz kerek hech bolmighanda umidwarliq bolushimiz kerek. Bu hettiki UKY gha bolgahn sheyileshlerni oqup yaxshi oylushup "o(yantu)" ni "o(umlaut)" gha ozgertip qoyung, bundaq qilsingiz hatalashmaysiz. Bu tallashqa ishining.

*Bu hetni BBS largha qoymaslighingizni otunimen.


Aman bolung,
Abdireyim
Waqit：2001-08-15.13:20:18　

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Replies:

Forum timezone: GMT+2
VF Version: 3.00b, ConfDB:
Before posting please read our privacy policy.
VoyForums(tm) is a Free Service from Voyager Info-Systems.
Copyright © 1998-2019 Voyager Info-Systems. All Rights Reserved.