VoyForums
[ Show ]
Support VoyForums
[ Shrink ]
VoyForums Announcement: Programming and providing support for this service has been a labor of love since 1997. We are one of the few services online who values our users' privacy, and have never sold your information. We have even fought hard to defend your privacy in legal cases; however, we've done it with almost no financial support -- paying out of pocket to continue providing the service. Due to the issues imposed on us by advertisers, we also stopped hosting most ads on the forums many years ago. We hope you appreciate our efforts.

Show your support by donating any amount. (Note: We are still technically a for-profit company, so your contribution is not tax-deductible.) PayPal Acct: Feedback:

Donate to VoyForums (PayPal):

11/ 8/24 00:20:26Login ] [ Main index ] [ Post a new message ] [ Search | Check update time | Archives: 12345[6]78910 ]


[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Date Posted: 07/20/01 14:31:38
Author: Abdireyim
Subject: Nime Üchün Eng Köp Ishlitilidighan Herpke Eng "Murekkep" Herp Tallandi, Uning Ilmi Asasi Nerde?

Tema: Nime Üchün Eng Köp Ishlitilidighan Herpke Eng "Murekkep" Herp Tallandi, Uning Ilmi Asasi Nerde?

Salam Uztazlar we dosltlar:

Aldi bilen her sahe mutixesislerning Uyghur Komputer Yeziqini birlikke keltürüsh ücün qilgahn ejrini qutluqlaymen. Bu projektni ularsiz ghelbilik ahirlashturushqa bolmaydu.

Men shexsen bu lahiyeni bir mesilini aydinglashturuwalghandin keyin pütünley qollaymen, yeni "Ä ä" mesilisi. Shundaqla "Ä ä" ning ornigha "E e" ni ishlitishni e(eyiq) ning ornigha "ë"(ëyiq) ni ishlitishni küchümning berishiche köpchilikke chüshendürimen shundaqla ustazlarning bu mesilini qayta oylishishini umid qilimen. Bundaq yazsam taza bir hemme lahiyege qarshi pikir bëridighan "bengbash birnimeken" dep qalmanglar yene, chünki bu yëziq mesilisi: bir chong inshaat, sel qarimasliq kerek.(Diqqet qilghan bolsanglar, her qetim yengi lahiyiler otturigha qoyulghandimu men izchil halda hetcheklerni UIY bilen yazghan idim, bügündin bashlap asasi jehettin UKY bilen yëziwatimen. Men "sh", "ch" we "x"(xoraz) gha eng qarshi chiqqanlarning biri lekin bügün yeghinning netijisi körüp burunqi köz qarishimni yëngilap bularni qobul qildim, chünki yuqarqi üch herp üstide köpchilik asasi jehettin sulhigha keldi, lekin "Ä ä" mesilisi kallamdin ötmidi buninggha töwendiki ishlar sewepchi, qarimaqta bu mesile addi bolghili bilen sel qaraxqa bolmaydu.)

Eng yëngi lahiye bolghan bu nusqa, anchimu yengi digilimu bolmaydu cünki bu lahiye bolsa 2000. yili 14. Dekabir ëchilgan yeghinning netijisi.

Bu lahiye chiqqandin keyin, shu chaghda bu lahiye toghurluq nurghunlighan munazililer bolghan idi. Axirida Ä ä(ämgäk) herpini chiqiriwetip uning ornigha e(emgek) ni ixlitixni tordashlar hem tilxunaslarmu maqul körgen chünki bu herp intayin köp ishlitilidighan herp bolghanlighi sewebidin, pütün sözlükler umlautliq körünüp sözler chapaqlixip ketidu. Nawada umlaut yezilmay qalsa, hemme sözlükler "a" herpi bilen tolup këtidighanlighini köpchilikmu oylap yetken idi.

Towendiki parcha ötken Dekabirda yezilghan maqalidin ëlindi:

I. Bir tawuxqa bir herp lahiyesi(UKY)
Hazir bizning hel qilixqa tegixlik ix bolsa: Ä,ä(umlaut, tajiliq) toghurluq dep qaraymen.
1) Bu herp bolsa eng kop ixlinidighan herp, nurghunlighan kixilerning buninggha nisbeten pikri intayin kop. Nime ucun eng kop ixlinidighan herpke biz ikki kunupka besix arqiliq emelge axidighan herpni ixlitimiz? U herpni “E e” bilen ipadilep, eng az ixlinidighan herpni Ëë(umlaut) yaki Éé(acute, urguluk) bilen ipadilisek bolmasmu? Bundaq bolghanda tilimizning alahidiligige tehimu mas kelidu emesmu, cunki “e”(eyiq) bolsa “Ee”(emgek) qarighanda qattik oqulidighu? Undaq bolghandin keyin uni umlaut bilen (ö,ü lar bilen maslaxturux) yaki urgha(acute) bilen yazsaq bolmasmu? Bu nuhtigha kelgen caghda IPA coqum tilimizning alahidiligige maslixixi kerek, emesmu. Fin we Türk tillirida “Ee(emgek) bolsa emgektiki “e(emgek) dep oqulidighu. Xuning bilen sozlerde umlautliq herpler az korunidu emesmu, UKY ning qaydisi boyice sozlerni umlautsiz yazghanda, cuxunuxsiz ehwallar azaymamdu.
2) “Ä ä”(umlautliq,tajiliq) eng kop ixletkecke, mutlek kop sozluklirimiz umlautliq bolup qelip, ahirida sozlerning korunixi tutuqlixip, guzellikke tesir yetidiken.
3) UKY ning qaydisi boyice sozlerni umlautsiz yazsaq, mutlek kop sozlukler “Aa” bilenla yezilip qelip korunuxkimu we okuxqimu epsiz.

Töwendiki parche bolsa, shu chaghda "Ä" chiqirip tashlighanliq toghrisidiki Warisjanning tordashlargha yazghan xéti.
http://groups.yahoo.com/group/uygurlar/message/834


Essalamu eleykum tordashlar,

Yëngi yilinglargha mubarek bolshun!

Heyt mezgilide bir qismi yighin qatnashqushiliri (Prof. Hushur Islam, Dr. Xemid Zakir, Prof.Mijit Xudaberdi, Prof. Razaq ependi, Qeyser Qadir …) ayrim-ayrim halda(heytlashqach) munazire ëlip bërip, UKY gha peqet birla özgertish kirgüzüsh pikirini oylashti. U bolsimu UKY diki burunqi Ee ni Ëë gha, Ää ni Ee gha özgertishtur.Waris AbdukerimFrom:(Sat Dec 30, 2000 12:42 pm)

Bu hettin keyin biz ë ni ishlitishke köngen iduq.

Ustazlar we yëziq mesilisige qiziqidighan dostlar Ä ä toghrisida yahshiraq oylishayli. Amal bar eng köp ishlitilidighan "ä"(ämgäk) ge eng addi bolghan "e"(emgek) herpini ishliteyli.

Töwendiki statiska.
Men jemi 6,582 sözluk bar Xinjiang Gëzitida ëlan qilinip Misiran.com ’gha qoyulghan her xil janirdiki maqalilarni yighip statiska qilip baqtim. Ular töwendikiche:

a(adem)---- 3317
e(emgek)----2712
ë(ëyiq)---- 432

Nisbet boyiche hësaplisaq, 10,000 sözlüktiki maqalida tehminen 5,000 din artuq "e"(emgek) ni , tehminen 450 ke yëqin "ë"(ëyiq) uchrutishimiz munkin. Dimek "ë"(ëyiq) ning ishlinish chastotisi "e"(emgek) gha nisbeten intayin az, bundaq sharaitta biz eng murekkep herpni eng köp ishlinidighan herpke bersek qamlashmaydu. Eslide, eng köp ishlinidigahn herpke eng addi bolghan herpni ishlitishimiz lazim.

"Ä" ni yazghanda qanchilik aware bolidighanlighimizni yuqarqi sanliq melumatlar ispatlaydu. Bezi tordashlar German yaki yeni bashqa til-tahtilarda(keyboard) u herpni biwaste yazghili bolidu dewatidu, toghra! lekin u tahtilarda bezi herpler we belgilerning orunliri almishiqliq. Bu biz üchün qolaysiz we emiliyitimizgimu mas emes. Hem kop awarichiliq.

Mushu 723 sözlüktiki xetimde, "ë"(ëyiq) aran 30 necce dek bar. "e"(emgek) din 366 bar.

Yene yene yene... Ustazlar we dostlar "Ää" ni yahshi hel qilsaqla, UKY bir mukemmel yeziq bolalaydu. Nawada "yaq!" özgertishke bolmaydu bu ahirqi nusqa diyilse, men yenila köpchilikke boy sunimen. Lekin "Nime üchünligini" anglashqa teshna.(Xataliq bolsa tüzütup oqighaysiler)

Abdireyim

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]


Forum timezone: GMT+2
VF Version: 3.00b, ConfDB:
Before posting please read our privacy policy.
VoyForums(tm) is a Free Service from Voyager Info-Systems.
Copyright © 1998-2019 Voyager Info-Systems. All Rights Reserved.